Uluslararası Sağlık Turizminde Yeni Dönem: 2025 Yönetmeliğinin Hukuki Analizi
26 Nisan itibarıyla yürürlüğe giren Uluslararası Sağlık Turizmi ve Turistin Sağlığı Hakkında Yönetmelik, Türkiye'de sağlık turizmi faaliyeti yürüten tüm sağlık tesisleri ve aracı kuruluşlar açısından önemli değişiklikler içermektedir. Özellikle yetki belgesi alma zorunluluğu, komplikasyon sigortası, performans değerlendirme kriterleri, HealthTürkiye portalına veri bildirimi gibi birçok yeni düzenleme klinik sahiplerinin hem idari hem de operasyonel süreçlerini doğrudan etkilemektedir. Bu yazımızda, yönetmelikte yapılan başlıca değişikliklerini ele alacak; uyum sürecinde dikkat edilmesi gereken hukuki yükümlülükleri, risk alanlarını ve uygunluk sağlamamanın doğurabileceği yaptırımları özetlemeyi amaçlıyoruz.
1.Yeni Yönetmelikte Getirilen Düzenlemeler
1.1. Yetki Belgesi Zorunluğu
Önceki yönetmelikte de sağlık tesisleri ve aracı kuruluşların uluslararası sağlık turizmi için yetki belgesi alması zorunluydu. Yeni yönetmelikte ise bu süreç daha ayrıntılı ve sıkı kurallara bağlanmıştır. Başvuru belgeleri ve değerlendirme kriterleri netleştirilmiş, kalite ve yeterlilik standartları ön plana çıkarılmıştır. Böylece sağlık kuruluşlarının yetki belgesi alırken belirlenen standartlara uyması daha önemli hale gelmiştir.
1.2. Komplikasyon Sigortası Mecburiyeti
Yeni yönetmelik ile birlikte Uluslararası sağlık turizmi kapsamında ameliyathane ortamında yapılacak cerrahi ve girişimsel işlemler için sağlık tesisi tarafından komplikasyon sigortası yaptırılması zorunlu hale gelmiştir. Uluslararası sağlık turistinin Türkiye’de kaldığı süre boyunca aldığı sağlık ve aracılık hizmetlerinden, hizmet türüne göre sağlık tesisleri ve aracı kuruluşların sorumluluğu düzenlenmiştir. Bu düzenlemede tıbbi hatalarla (malpraktis) komplikasyonları aynı sorumluluk kapsamında değerlendirilmektedir. Ancak bu iki durum arasında hem tıbbi hem hukuki açıdan önemli farklar bulunmaktadır. Komplikasyonlar, tıbbi müdahaleler sırasında hekimin tüm mesleki kurallara uymasına rağmen ortaya çıkabilen çoğu zaman öngörülebilir risklerdir. Buna karşılık malpraktis; hekimin bilgi eksikliği, dikkatsizlik ya da yeterince özen göstermemesi sonucu hastanın zarar görmesidir. Bu farklılık göz ardı edilerek yapılan ortak sorumluluk düzenlemesi özellikle komplikasyona bağlı durumlarda sağlık kuruluşlarının haksız yere sorumlu tutulmasına neden olabilir. Komplikasyonların kapsamı ve sınırlarına ilişkin belirsizlikler ise sağlık çalışanları için uygulamada ciddi riskler doğuracaktır. Hekimin hatası olmadan gelişen bir durum nedeniyle kurumsal ya da bireysel sorumluluk yüklenmesi önümüzdeki dönemde hem yargı kararlarında hem de sağlık sigortası uygulamalarında çelişkilere yol açabilir.
1.3. Performans Değerlendirme ve Belge Askıya Alınması
Yeni Yönetmelik, sağlık tesisleri ve aracı kuruluşların faaliyetlerini düzenli ve objektif şekilde izlemek için performans değerlendirmesine dayalı bir sistem getirmiştir. Değerlendirmelerde hizmet kalitesinin yanı sıra uluslararası akreditasyon, yabancı dil yeterliliği, veri yönetimi, hasta memnuniyeti gibi kriterler de dikkate alınmaktadır. Performans ölçütleri arasında yetki belgesi sahipliği, TÜSKA veya uluslararası kalite belgeleri, doğru veri girişi, personelin en az %20’sinin yabancı dil bilmesi, memnuniyet anketlerinin uygulanması, komplikasyon yönetimi, uluslararası tanıtım faaliyetleri ve hizmet içi eğitimler yer almaktadır. Bu kriterlere göre yılda en az bir kez yapılan değerlendirmede yeterlilik sağlamayan kuruluşların yetki belgeleri askıya alınabilir veya iptal edilebilir.
1.4. HealhtTürkiye Portalı
Uluslararası Sağlık Turizmi ve Turistin Sağlığı Hakkında Yönetmelik kapsamında tüm yetkili sağlık tesisleri ve aracı kuruluşlar HealthTürkiye Portalı’na üye olmak ve veri girişi yapmak zorundadır. HealthTürkiye uygulaması,Türkiye'nin sağlık turizmini uluslararası düzeyde tanıtmak amacıyla Sağlık Bakanlığı tarafından kurulmuştur. Bu uygulama, Türkiye'nin sağlık alanındaki güçlü altyapısını ve kaliteli hizmetlerini dünya çapında tanıtmayı hedeflemektedir. Aynı zamanda "HealthTürkiye" portalı uluslararası sağlık turizmi faaliyetlerinin kayıt, takip, denetim ve gözetimini sağlamak amacıyla oluşturulmuştur. Bu portaldan hedeflenen verimin alınabilmesi ve hem hasta güvenliği hem de hizmet kalitesinin şeffaf takibi için bu bilgiler düzenli ve güvenli biçimde girilmeli ve Bakanlık tarafından denetlenmelidir.
1.5. Fiyatlandırma Usulü
Uluslararası sağlık turizmi kapsamında verilen sağlık hizmetlerinin fiyatı artık serbest piyasa koşullarına göre değil, Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen tarifeye göre uygulanacak. Ayrıca yeni yönetmelikte fatura düzenlenmesi ve verilecek belgelere ilişkin detaylara yer verilmiştir. Sağlık hizmeti sunan klinik veya hastaneler, artık her hastaya ayrıntılı fatura ve hizmet dökümü vermek zorunda. Bu belgeler arasında kullanılan ilaç ve malzeme listesi, laboratuvar sonuçları ve reçeteler yer alıyor. Aynı zamanda sağlık tesisleri ve aracı kuruluşları da ayrıntılı belge vermekle yükümlü hale gelmiştir. Bunlara örnek konaklama, tercümanlık, transfer gibi hizmetlerin ücret dökümü verilebilir. Bu durum hastanın neye ne kadar ödediğini bilmesini ve gerektiğinde bu belgeleri başka bir kuruma ibraz etmesini sağlıyor. Diğer taraftan sunulan sağlık hizmetlerinin farklı yapıları ve kapsamları göz önünde bulundurulduğunda merkezi bir fiyatlandırma yaklaşımının sektör genelinde tekdüzeleştirmeye yol açabileceği ve bu durumun hizmet kalitesini olumsuz etkileyebileceği düşünülmektedir.
1.6. Tanıtım Kurallarında Değişiklik
Geçmiş düzenlemelerde uluslararası sağlık turizmine yönelik tanıtımlar için oldukça katı ve sınırlayıcı kurallar vardı. Sadece yetki belgesi bulunan sağlık tesisleri ve aracı kuruluşların tanıtım yapmasına izin veriliyor, tanıtım dili olarak İngilizce ya da hedef ülkenin resmi dili dışındaki diller kabul edilmiyordu. Ayrıca yurt içi talep yaratmaya dönük ifadeler açıkça yasaklanmış, tanıtımların etik ve içerik denetimi sıkı tutulmuştu. Hasta hikâyelerine ise ancak gerekli gizlilik önlemleri ve yazılı onam ile sınırlı biçimde yer verilebiliyordu. Artık Yeni Yönetmelikle birlikte bu özgün kurallar yürürlükten kaldırılmış ve tanıtım faaliyetleri artık genel sağlık hizmeti sunucuları için geçerli olan 2023 tarihli Tanıtım ve Bilgilendirme Yönetmeliği kapsamında yürütülmeye başlanmıştır. Bu dönüşümle birlikte uluslararası sağlık turizmine ilişkin tanıtım süreçlerinde özel kısıtlamalar yerine genel düzenlemeler esas alınmaktadır.
2. Uyum Süreci
26 Nisan 2025 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren yeni Uluslararası Sağlık Turizmi ve Turistin Sağlığı Yönetmeliği ile birlikte önceki düzenleme yürürlükten kaldırılmıştır. Bu yeni düzenleme çerçevesinde, halihazırda yetki belgesine sahip sağlık kuruluşları ve aracı firmalara, belirlenen kurallara uyum sağlamaları için altı aylık bir geçiş süresi tanınmıştır. Ayrıca sağlık tesislerinin uluslararası akreditasyon belgesini edinmeleri için son tarih 31 Aralık 2025, komplikasyon sigortası yaptırmaları için ise son tarih 31 Aralık 2026 olarak belirlenmiştir. Belirtilen sürelerde gerekli yükümlülükleri yerine getirmeyen kuruluşlar için yetki belgelerinin iptali gündeme gelebilecektir.
Yeni yönetmeliğin yürürlüğe girmesiyle sağlık turizmi alanında hukuki sorumluluklar artmakta, uyum süreci ise detaylı bir takip ve yönetim gerektirmektedir. Kuruluşların, yönetmelikte belirtilen yükümlülüklere zamanında ve eksiksiz uymamaları halinde yetki belgelerinin iptali gibi ciddi yaptırımlarla karşılaşma riski bulunmaktadır. Bu nedenle, sağlık tesisleri ve aracı kuruluşların hukuki yükümlülüklerini titizlikle değerlendirmeleri, uyum sürecini proaktif bir şekilde yönetmeleri ve olası hukuki ihtilafları önleyici tedbirler almaları büyük önem taşımaktadır.
Av. Ceren Türkiş